TİCARETE İLİŞKİN “KANUN TEKLİFİ” TBMM SANAYİ VE TİCARET KOMİSYONUNDA KABUL EDİLDİ

Komisyon, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 640 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ni görüşmek üzere AK Parti Konya Milletvekili Ziya Altunyaldız başkanlığında toplandı. Altunyaldız, günümüzde küresel çapta 400 milyondan fazla kişiye istihdam sağlayan kooperatiflerin sadece Avrupa'daki ekonomik büyüklüğünün 2 trilyona yaklaştığını söyledi. Dünya genelinde her 10 kişiden 1'inin, Avrupa'da ise her 5 kişiden 1'nin kooperatif ortağı olduğunu anlatan Altunyaldız, etkinliklerinin merkezine insanı koyan ve çalışmalarıyla piyasa başarısızlıklarını düzenlemeye yardımcı olan kooperatiflerin aynı zamanda daha büyük ve rekabetçi ticari girişimlere de imkan sağladığını belirtti. Kooperatiflere ilişkin birçok önemli düzenlemenin yasalaşmasıyla işleyişin daha da güçlenmesinin sağlandığını ifade eden Altunyaldız, "Bugün görüştüğümüz kanun teklifinde yer alan hükümlerle, kooperatiflere ilişkin bilgilerin dijital dünyanın bir gereği olarak elektronik ortama aktarılmasına yönelik süreçte mağduriyetlerin önüne geçiyoruz. Ticari uygulamalardaki haksızlıkların günümüz gelişmelerine uygun bir şekilde tanımlanarak, ortaya çıkabilecek haksızlıkların orantılılık, ölçülülük ve caydırıcılık ilkeleri kapsamında etkin bir şekilde önüne geçilmesi hedefleniyor." Teklifin ilk imza sahibi AK Parti Gaziantep Milletvekili Nejat Koçer, Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu'na göre verilen lisansların geçerlilik süresinin 2 yıldan 3 yıla çıkarıldığını, pandemi döneminde, 2020 yılında lisans geçerlilik süresi dolacak lisanslı depo işletmelerinin lisans geçerlilik sürelerinin de 1 yıl uzatıldığını söyledi. Teklifle, Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da da değişikliklerin öngörüldüğünü aktaran Koçer, şu bilgileri verdi: "Perakende sektöründe uygulamada karşılaşılan sorunların rekabet ilkelerinden vazgeçilmeden ortadan kaldırılmasını; üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasında sürdürülebilir rekabet şartlarını tesis ederek daha iyi işleyen ve daha adil bir tedarik zincirinin oluşturulmasını ve alışveriş merkezlerinden en ufak perakende işletmelere kadar sektörün bir bütün olarak dengeli şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanmasını teminen; dağıtım kanalı içinde üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ilişkilerde haksız ticari uygulama kavramı tanımlanmaktadır. Sipariş iptalleri, prim ve bedel talepleri, kampanyalı mal ve hizmet talepleri, sözleşme şekil ve içerikleri, maliyet ve giderlerin yansıtılması gibi hususlardaki haksız ticari uygulamalar belirlenerek, haksız ticari uygulamada bulunulamayacağı hüküm altına alınmaktadır." Komisyonda daha sonra, teklifin geneli üzerindeki görüşmelere geçildi. TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda, "Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 640 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi"nin geneli üzerinde görüşmeler sürüyor. CHP Kocaeli Milletvekili Tahsin Tarhan, torba yasalara karşı olduklarını, bu anlayışın Anayasa'ya aykırı olduğunu, nitelikli yasama tekniğini de zedelediğini söyledi. Teklifi sunan milletvekillerinin en çok Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine (TOBB) dair düzenlemelere önem ve öncelik verdiğini savunan Tarhan, "7 kanunda değişiklik yapan bu teklifin Meclis gündemine getirilmesindeki aciliyeti anlamakta güçlük çekiyoruz. 'Yılbaşından önce Meclise sunacağız' dediğiniz EYT teklifinden ses yok. AKP Grup Başkanvekili Sayın Mustafa Elitaş 'EYT'yle ilgili bizden tarih beklemeyin' dedi. Vatandaşa bir söz verdiniz, o sözü tutmaktan imtina edip Meclisi boş gündemli tekliflerle oylamak ne akla ne vicdana sığar." diye konuştu. Teklifte yer alan düzenlemelerle ilgili yapılan etki analizlerinin kendileriyle paylaşılmasını isteyen Tarhan, "TESK bünyesinde kurulan federasyonlarda kuruluş şartı olan 40 oda sayısını 25’e indirdiğinizde kurulması muhtemel federasyon sayısı kaçtır? Toptancı hallerinde halihazırda kaç kiracı bu teklifle getirilen düzenlemeden yararlanacak ve emsal kira bedelleri de dikkate alındığında yeniden bir kiralama süreci yapamayacak olan belediyelerin gelir kaybı ne olacaktır? TOBB'da kaç üyenin kaydı askıya alınacak? TOBB'un alacaklarının ne kadarlık bir kesimi terkin edilecek?" sorularını yöneltti. İYİ Parti Ankara Milletvekili Ayhan Altıntaş, kanun teklifinin farklı nitelikte kanun ve kararnameleri içerdiğini belirtti. Torba kanunların mantığının yasama faaliyetlerinin kalitesini düşürdüğünü ileri süren Altıntaş, "Teklifin maddelerinin bir çoğunda kooperatifler, odalar ve borsalar, TESK'in yönetimde istikrar arandığı söyleniyor. Fakat maalesef yasa yapmada istikrar yok. Meclisimizde görüşülen işler bazen birkaç ay sonra tekrar karşımıza geliyor. Kooperatifler Kanunu 2021 yılının temmuz ayından beri 4 defa Meclis'e gelmiş, bu 5'inci gelişi. Sorunlarımıza alelacele çözüm arıyoruz ama sonra bir başka çözüm ihtiyacı daha doğuyor, biraz daha dikkatli olmalıyız." ifadelerini kullandı. Teklifin gerekçesinde "paranın zamanında değerinin bulunması" ibaresinin olduğunu aktaran Altıntaş, bunun, teklif sahibi milletvekillerinin, enflasyonun çok yüksek olduğunu itirafı anlamına geldiğini kaydetti. HDP İstanbul Milletvekili Ali Kenanoğlu, kanun tekliflerinin önce taslak olarak yayınlanması ve ilgili kurum, kuruluşlar, odalar, sendikalar, dernekler ve kanundan etkilenen kesimlerin önerilerini, eleştirilerini dile getirebilmeleri gerektiği ifade etti. Kenanoğlu, "Anlaşılan o ki kimi işveren temsilcileri ile kanunlar düzenleniyor ve o şekilde de bizim önümüze getiriliyor, dolayısıyla sağlıklı kanunlar çıkmıyor. Birçok kanunu aynı dönem, aynı yıl içerisinde tekrar tekrar görüşmek zorunda kalıyoruz." dedi. Kenanoğlu, Meclis'e birçok defa gelen Kooperatifler Kanunu'nun tümüyle ele alınması gerektiğini söyledi. AK Parti Mersin Milletvekili Hacı Özkan, iktidarın pandemi sürecinde esnafa ciddi destekler verdiğine işaret etti. Büyükşehirlerde aylık 750 lira, diğer illerde 500 lira esnafa kira desteği verildiğini anımsatan Özkan, şu ifadeleri kullandı: "Ayda 432 milyon lira toplamda 1 milyar 300 milyon liralık kira desteğini esnafımıza hibe olarak verdik. Yıllık cirosu 240 bin liranın altında olan yaklaşık 850 bin esnafımızı vergiden muaf tuttuk. 40 senelik esnaf ve sanatkarım, bu 40 sene zarfında hiçbir hükümetin esnaf ve sanatkarı vergiden muaf tuttuğuna şahitlik etmedim. Esnaf destek paketinin limitini 50 milyar lira ilaveyle 150 milyar liraya çıkarttık. Cumhurbaşkanımızın esnaf buluşması konuşmasındaki verdiği müjdeler esnafımızda mutluluk yarattı." Komisyonda, teklifin tümü üzerindeki görüşmelerin tamamlanmasının ardından maddelerin görüşülmesine geçildi. Teklife göre, kooperatif ve üst kuruluşları yönetim kurulu üyeleri, kooperatifin ticaret sicili kayıtlarını, finansal tablolarını, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporlarını, genel kurul toplantı evrakını, ortaklarının kimlik, iletişim, pay ve ödemelerine ilişkin bilgilerini Kooperatif Bilgi Sistemi'nin (KOOPBİS) kurulmasını müteakip 1 yıl içinde sisteme aktaracak. Bu süre Ticaret Bakanlığınca 6 aya kadar uzatılabilecek. Serbest bölgelerde, kullanıcıların ihtiyacı olan doğal gaz altyapısını kurmak ve işletmek, kamu ve özel kuruluşlardan doğal gazı satın alarak bölge içinde dağıtım ve satışını yapmak işleticinin yetki ve sorumluluğunda olacak. İşleticinin izni olmaksızın doğal gaz ihtiyacı başka bir yerden karşılanamayacak ve bu amaçla münferiden tesis kurulamayacak. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin bölge içi doğal gaz dağıtım ve satışı nedeniyle kullanıcılardan tahsil edilecek bedele ilişkin üst limit, Ticaret Bakanlığınca yönetmelikle düzenlenecek. İşleticinin talebi ve bölgede faaliyet gösteren doğal gaz dağıtım şirketinin kabulü halinde doğal gaz dağıtım şirketleri serbest bölgeler içinde şebeke yatırımı yaparak veya yapılmış şebekeyi mülkiyeti ile birlikte devralarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından belirlenen koşullar kapsamında serbest bölge içinde doğal gaz dağıtım faaliyeti gerçekleştirebilecek. Doğal gaza ilişkin faaliyetlerin işletici tarafından yürütüldüğü serbest bölgelerde, doğal gaz iletim ve dağıtım lisansı sahibi şirketlerin herhangi bir hak, yetki veya sorumluluğu bulunmayacak. Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce bölge içi doğal gaz şebekesi yatırımı doğal gaz dağıtım şirketlerince yapılmış olan serbest bölgelerde, işleticilerin bölge içi doğal gaz dağıtım ve satış yetkisi doğal gaz dağıtım şirketlerine devredilmiş sayılacak. Vergi mükellefiyet bilgisi kapalı olan ticaret ve sanayi odası ile borsa üyelerinin üyelikleri askıya alınabilecek. Her yılın ocak ayında güncelleme çalışması yapan odalar, Gelir İdaresi Başkanlığından alınan mükellefiyet kapalı bilgisine istinaden ilgili üyeyi yönetim kurulu kararıyla askıya alabilecek ve aidat tahakkukunu durdurabilecek. Bu üyenin ticaret sicil kaydı açık olduğu sürece oda üyeliği de devam edecek. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'nda yapılan değişiklikle vergi mükellefiyet bilgisi kapalı olan üyelerin de askıya alınmasının yolu açılıyor. Her yılın ocak ayında güncelleme çalışması yapan borsalar, Gelir İdaresi Başkanlığından alınmakta olan mükellefiyet kapalı bilgisine istinaden ilgili üyeyi borsa meclisi kararıyla askıya alabilecek ve aidat tahakkukunu durdurabilecek. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Genel Kurulu, toplam tutarı brüt asgari ücretin yüzde 50'sini geçmeyen ve zaman aşımı süresinin dolmasına 1 yıldan az kalan aidat borçları ve ferilerine yönelik oda ve borsa meclislerince terkin kararı verilebilecek üst sınırı belirleyebilecek. TOBB'un yıllık gelirinin yüzde 2'sinin, TOBB Eğitim ve Kültür Vakfı ile TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesinin ihtiyaçları için kullanılması amacıyla 15 yıl olarak belirlenen süre 25 yıla çıkarıldı. Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu'ndaki düzenlemeyle lisanslı depo işletmelerine 2 yıl için verilen lisans süresi 3 yıl olacak. Esnaf ve sanatkarlar meslek kuruluşlarının genel kurulları, genel kurul üyelerinin 5'te 2'sinin noterce tasdik edilmiş imzası ile düzenlenecek tutanak ve gündemle noter kanalıyla yapılacak başvuru üzerine, alınacak kararla yönetim kurulu tarafından olağanüstü olarak toplantıya çağırılacak. Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'un yürürlük tarihi olan 1 Ocak 2012'den önce, toptancı hallerinde kendilerine tahsisli iş yerlerini kullanan mevcut tahsis sahiplerine verilen 12 yıllık kiracılık hakkı 18 yıla çıkarılıyor. Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da "Tedarik zincirinde haksız ticari uygulamalar" başlığı altında yapılan değişiklikle, haksız ticari uygulamalarda bulunulamayacak. Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerde taraflardan birinin diğer tarafın ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan faaliyetleri haksız ticari uygulama olarak değerlendirilecek. Teklife göre, haksız ticari uygulama olarak belirtilen faaliyetler şöyle: - Kalite standartlarının sağlanması amacıyla sözleşmede yer verilen koşullar hariç olmak üzere, herhangi bir gerçek veya tüzel kişiden mal veya hizmet teminine zorlamak. - Kampanya maliyetini, kampanyalı satış yapmak istemeyen tarafa yansıtmak. - Tarım ve gıda ürünlerinin tedarikinde ticari ilişkinin koşullarını, yazılı veya elektronik ortamda yapılan sözleşmeyle belirlememek. - Karşı tarafın aleyhine tek taraflı değişiklik yapma yetkisi veren veya açık ve anlaşılır olmayan hükümlere sözleşmede yer vermek. - Ürün talebini doğrudan etkileyen herhangi bir hizmet vermediği halde mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve başka adlar altında bedel almak veya verdiği hizmetin türünü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranını sözleşmede belirtmediği halde prim ve bedel almak. - Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerine yönelik siparişleri, ürünün teslim tarihinden önceki 30 içinde iptal etmek. - Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretim tarihinden itibaren 30 içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerinin tesliminden veya mülkiyetinin devrinden sonra bozulma ya da zayi olma gibi maliyetleri yansıtmak. Bozulan gıdalarda kusuru ispat yükü siparişi iptal eden veya maliyeti karşı tarafa yansıtana ait olacak. Teklifle, Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da yapılan değişiklik 1 Ocak 2024'te yürürlüğe girecek. TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonunda kabul edilen Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 640 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, Perakende Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'nda değişiklik öngörüyor. Buna göre üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerden kaynaklanan ödemelerin sözleşmede öngörülen süre içinde yapılması esas olacak. Üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödemelerin süresi; alacaklının küçük, borçlunun orta veya büyük ölçekli ya da alacaklının orta, borçlunun büyük ölçekli işletme olması durumunda 30, diğer durumlarda 45 günü geçemeyecek. 30 gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünleri dışında yer alan tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödemelerin süresi, alacaklının küçük, borçlunun orta veya büyük ölçekli ya da alacaklının orta, borçlunun büyük ölçekli işletme olması durumunda 60 gün ile sınırlanacak. Bu düzenlemede belirtilen süreler, teslim veya mülkiyetin devri tarihlerinden hangisi önce ise o tarih esas alınarak hesaplanacak. Ödemenin süresi içinde yapıldığına ilişkin ispat yükü borçluya ait olacak. Söz konusu düzenlemenin yürürlük tarihi 1 Ocak 2024 olacak. Ortak kullanım alanlarına ilişkin elektrik, su, doğal gaz, yenileme niteliğinde olmayan bakım, onarım, güvenlik ve temizlik giderleri gibi alışveriş merkezinin aynına ilişkin olmayan giderler ile alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu yönetim personelinin göreviyle ilgili giderler ortak gider olacak. Alışveriş merkezindeki perakende işletmelerden yalnızca bu giderler için katılım payı tahsil edilebilecek. Reklam, pazarlama ve danışmanlık gibi ortak gider niteliğine haiz olmayan giderler ile belgelendirilmeyen giderler için herhangi bir bedel tahsil edilemeyecek. Ortak kullanım alanlarından elde edilen kiralama, reklam, pazarlama, kültürel ve sanatsal faaliyet ve diğer ortak kullanım alanı gelirleri ile ortak gider katılım payı avanslarından elde edilen her türlü gelir ortak gelir olacak. Ortak gelirler, ortak giderlerin karşılanmasında kullanılacak. Alışveriş merkezi maliki veya yönetimi, her yıl bir önceki yıla ilişkin ortak gelir ve gider raporu hazırlayarak alışveriş merkezindeki perakende işletmelere gönderecek. Raporda, ortak gelir ve giderlerin tür ve tutarları, her bir perakende işletmeden tahsil edilmesi gereken ve tahsil edilen ortak gider katılım payları ile ilgili bakanlıkça gerekli görülen diğer bilgilere yer verilecek. Teklifle, Perakende Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'un ceza hükümleri bölümünde değişiklik yapılıyor. Haksız ticari uygulamaların önüne geçilmesi için caydırıcı mahiyette idari para cezaları öngörülüyor. Kanunun yürürlüğe girmesinden önce reklam, pazarlama ve danışmanlık gibi giderler için alışveriş merkezindeki perakende işletmelerden katılım payı talep edilebilmesine imkan sağlayan ve bu maddenin yayımı tarihinden önce kurulan sözleşme hükümleri, sözleşme süresince geçerli olacak. Ancak, sözleşme süresinin sona ermesinden önce veya sonra sözleşmenin yenilenmesi ya da süresinin uzatılmış sayılması hallerinde söz konusu giderler için katılım payı tahsil edilemeyecek. Sözleşmelerde yönetim giderinin alt kalemleri ayrıca belirtilmedikçe perakende işletmelerden yönetim gideri olarak yalnızca alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu yönetim personelinin göreviyle ilgili giderler için katılım payı tahsil edilebilecek. Perakende işletmelerce ödenmesi gereken katılım payları, bu işletmelerin satış alanlarının alışveriş merkezinin satış alanına oranlanmasıyla hesaplanacak. Kanun teklifinin yürürlüğe girdiği tarihten önce Ticaret Bakanlığında Avrupa Birliği Uzmanı ile İhracatı Geliştirme Uzmanı kadrolarını kazananlar, kanun teklifinin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla bu kadrolarda görev yapanlar, yurt dışında daimi görevde veya Bakanlıkta ya da başka kamu kurum ve kuruluşunda idari görevde bulunanlar, kanun teklifinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 ay içinde talep etmeleri halinde durumlarına uygun Ticaret Uzmanı kadrolarına atanacak.