Haberin Yıldızı-
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), İsrail ve ABD tarafından 13 Ağustos’ta yapılan ortak açıklamada, BAE ile İsrail’in ilişkileri normalleştirme kararı aldıkları bildirildi. Açıklamaya göre, İsrail Batı Şeria topraklarıı ilhak etme kararını askıya aldı.
BAE İsrail ile resmi ilişkiler kuran ilk körfez Arap ülkesi ve üçüncü Arap ülkesi oldu.
ABD Başkanı Donald Trump anlaşmayı ¨tarihi bir an”, “büyük atılım” ifadeleriyle överken, Filistinliler “en karanlık zaman” ile karşılaştıklarını söyledi.
İsrail ve BAE anlaşmasının Ortadoğu’daki siyasi değişimi yansıttığına dikkat çeken ABD basınında Sünni Arap ülkelerinin, İran’ı en büyük düşman görmelerinden dolayı, Filistin ile çatışmayı durdurmayı, İsrail ile ilişkileri geliştirmede ön koşul olarak görmedikleri yoruma yer verildi.
Yorumlar, ABD ve İsrail’i anlaşmadan en çok faydalananlar olarak görüyor. Fakat anlaşmanın tamamen uygulanıp uygulanmayacağı henüz bilinmiyor. Üçlü anlaşma açıklandıktan sonra bazı detaylara dikkat çekildi: BAE İsrail’in Batı Şeria’daki hareketini durdurmasına vurgu yaptı, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, kararı Trump’a saygı adına verdiklerini ve operasyonlara sadece ara vereceklerini belirtti.
Diplomatik çabalar veya “ihanet” suçlaması
Anlaşmadaki ¨İsrail’in Batı Şeria’yı topraklarına katmayı askıya alması¨ maddesi birçok ülkede olumlu karşılandı. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres sözcüsü aracılığıyla, anlaşmayı olumlu karşıladıklarını ve anlaşmanın Ortadoğu’da barış sürecini hızlandırmasını beklediklerini açıkladı.
Birleşik Arap Emirlikleri Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Enver Gargaş, 13 Ağustos günü yaptığı açıklamada, İsrail’le normalleşmenin “cesur bir adım” olduğunu, fakat bunun İsrail’in topraklarına kattığı “saatli bomba”yı durdurduğunu kaydetti. Aynı zamanda, anlaşmayla İsrail’nin toprak ilhakını sonlandırmadığını, sadece ertelediğini de itiraf etti.
Filistin BAE’nin İsrail ile normalleşmesine şiddetli tepki gösterdi. Filistin, Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı’nın acil toplanması çağrısında bulundu ve BAE Büyükelçisi’ni geri çekti. Filistin Cumhurbaşkanlığı tarafından yapılan açıklamada, adı geçen anlaşmanın Arap Barış Çağrısı’nı bozduğu, “Kudüs ve Mescidi Aksa Camiine ihanet ettiği ve “Filistin halkının haklarını yok saydığı” kaydedildi.
Uluslararası toplum ikiye bölündü. Almanya, Fransa, İngiltere, Mısır ve Bahreyn gibi ülkeler BAE-İsrail Anlaşması’na tebrik ve takdir etti; anlaşmayı “önemli diplomatik çabalar”ın sonucu olarak değerlendirdi.
Ankara ve Tahran’dan tepki
İran Dışişleri Bakanlığı ise anlaşmayı “utanç verici” olarak nitelendirdi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan ”Filistin davasına ihanet eden Birleşik Arap Emirlikleri’nin riyakar davranışını bölge halklarının vidanı asla affetmeyecektir” açıklaması geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BAE ile diplomatik ilişkileri kesebilecekleri veya büyükelçiyi geri çekebilecekleri uyarısında bulundu.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, Ortadoğu’da gerginliğin yumuşatılması ve bölgede barış ve istikrarın korunmasını sağlayan girişimleri olumlu karşıladıklarını belirtti. Sözcü, Filistin halkının haklı davasına ve bağımsız bir ülke kurma hedefine kararlılıkla destek vermeye devam edeceklerini vurguladı.
ABD en büyük kazanan mı?
Uzun süre ABD’nin Ortadoğu baş müzakerecisi olan eski diplomat Aaron Miller anlaşmayı “üç kazanan, bir kaybeden” şeklinde nitelendirdi.
Eski diplomat, ABD, İsrail ve BAE’nin diplomatik başarılar kazandıklarını, fakat Filistinlilerin “Arap dünyasının İsrail’e daha da yakınlaşması” ve Netanyahu’nun Filistin halkının haklarına zarar veren girişimlerinin ödüllendirilmesine tanık olduklarını söyledi.
BBC’nin haberinde sorunun henüz çözülmediği bildirildi. Haberde, anlaşmanın tümüyle uygulanıp uygulanmamasının daha önemli olduğu, İsrail-Filistin sorununu çözebilecek bir anlaşma olmadığı kaydedildi. Fakat kısa vadede anlaşmanın hem ABD hem de İsrail’e yarar getirebildiğine dikkat çekildi. BBC haberine göre Trump tekrar seçilememe baskısı altında. Trump bu anlaşmayla oy oranlarında belli bir artış ümit ediyor.
BBC’nin haberine göre, Netanyahu bölücü bir koalisyon hükümetine başkanlık ediyordu, şimdi ise kendine siyasi puan kazandırdı. Sanal Ortadoğu sitesinde yer alan habere göre, anlaşma Ortadoğu’da Arap ülkeleri arasında yaşanan bölünme durumunu daha da kötüleştiriyor. Filistin konusunda ileride daha farklı sesler ortaya çıkacak. İşte İsrail tam da bunu görmek istiyor.
New York Times gazetesi, Körfez ülkelerinden BAE’yi izleyen ülkelerin Umman ve Bahreyn olacağını öngörüyor. Umman 2018 yılında resmi ziyarette bulunan Netanyahu’yu ağırladı, Bahrey ise ABD’nin geçen yıl ¨yüzyılın anlaşması¨ ekonomik içeriğini açıkladığı basın toplantısına evsahipliği yaptı.
En önemlisi Suudi Arabistan’ın tutumu olacak. Muhafazakar gücün etkisiyle Suudi Arabistan bu adımı kolayca atamaz. Rus bir uzmanın dediği gibi BAE ile İsrail arasındaki normalleşme, İsrail ile Arap ülkeleri arasında barış kurulması anlamına gelmez.
News
