Uçakların yolcu taşımacılığında yoğun olarak kullanılması beraberinde yeni bir sektörün doğmasına neden oldu. Adına havacılık denilen bu sektörde uçakların inip kalkması için havalimanları yapıldı.

Her ne kadar uçakların en büyük gider kalemi yakıt (JetA1 Karosen) olsa bile, personel giderlerinden sonra havalimanı giderleri de önemli bir yekün tutmakta.

Devlet Hava Meydanları İşletmesi’nin (DHMİ) işlettiği ve de Yap-İşlet- Devret (YİD) olarak kiraladığı havalimanlarında belirlediği ücret tarifeleriyle, vermiş olduğu hizmetin karşılığını ya direkt ya da işletmecilerden dolaylı tahsil eder.

Bunların başında, “Terminallerde verilen hizmet ve sağlanan kolaylıklar karşılığı” terminali kullanan her giden yolcudan gidiş yönüne göre havayolu şirketince tahsil edilen ve havalimanı işletmecisine ödenen Yolcu Servis Ücreti (Havalimanı Vergisi) gelir. Bilet fiyatlarına havaalanı vergisi, akaryakıt harcı, hizmet bedeli ve check in ücreti dahildir. Yolcular bunun dışında her ne ad altında olursa olsun havayollarına ve havaalanı işletmelerine herhangi bir ücret ödemezler.

Akaryakıt harcı, havayollarının en büyük maliyet kalemi olan yakıt bedelinin sürekli değişim göstermesi nedeniyle, bilet ücretine ilave olarak tahsil edilen bir harç tutarıdır. Bu tutar, havayolları arasında farklılık gösterebilmektedir.

Bu fark, şirketlerin yapmış olduğu yakıt anlaşmalarından (Hadging) kaynaklanır.

Petrol fiyatları düştüğünde havayolları bilet fiyatlarını bu nedenle düşürmezler.

Havayollarında bilet ücretleri, arz talep dengesine göre belirlenir. Müsaitliği olan uçaklarda düşük olan bilet fiyatı, talebe göre giderek artar. Bu nedenle erken satın alınan bilet, daima daha ucuzdur.

Hizmet bedeli, bileti satın alma şekline (web/mobil, acente, istasyon, çağrı merkezi vb.) göre değişen bir ücrettir.

Bu miktar, Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği’yle (TÜRSAB) ortak belirlenir.

Havayolu şirketlerinin bizden almış olduğu bu ücretler DHMİ’nin belirlediği tarife cetvellerine göre tahsil edilir.

2022 yılı tarifesine göre İstanbul Havalimanı’nda dış hat yolcu servis ücreti 20 Euro, transit yolcu hizmeti 5 Euro, güvenlik ücreti 3 Euro, iç hat servis ücreti 3 Euro, iç hat transfer ise 1 Euro olarak belirlenmiştir. İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nda havalimanı vergisi dış hatta 13.5 Euro, iç hatta ise 3 Eurodur. Özel şirketlerin işlettiği Ankara, Antalya, İzmir, Milas-Bodrum, Dalaman Havalimanları’nda dış hat yolcu servis ücreti 15 Euro, iç hatlarda da 3 Euro’dur.

Bu ücretler havalimanları ihale edilirken belirlendiği için değiştirilmesi zor olsa da bir Cumhurbaşkanı kararıyla veya torba yasayla bir gecede değiştirilemez mi? Yurt dışına çıkmak için bir de 150 TL’lik yurt dışı çıkış harcı ödemek zorunludur.

Büyük patron DHMİ, yolculardan aldığı havalimanı vergisinin yanı sıra, ayrıca havayollarından konma, konaklama, aydınlatma, yaklaşma, yolcu köprüsü, elektrik, ısıtma, soğutma, havalandırma, haberleşme, ramp, hat bakım, ikram, temsil gözetim, akaryakıt ikmal imtiyaz, apron plaka, giriş kartı, iletişim sistemi,

telekominikasyon, yer tahsis, su ve atık, check-in, kontuar, kiosk, banko, mönitor

otopark, foto film çekim, sağlık hizmeti, emanet- kayıp eşya ve porter (bagaj taşıma) ücretleri adı altında 25 kalemde değişik miktarlarda ücretler tahsil eder.

DHMİ bir iş yapıyorsa, elbette bunun bir bedeli olmalı. Fakat, tarifelerde bazen ölçüyü kaçırdığını, bu ücretleri ödemek zorunda kalan havayollarının da bu fiyat artışını sattıkları uçak bilet fiyatlarına yansıttığını biliyoruz. Bir kamu kuruluşu olarak, yıllarca vergi rekortmeni olan DHMİ’nin havalimanı vergileri ve hizmet tarifelerinde yapacağı indirimler haliyle uçak bilet fiyatının ucuzlamasına neden olabilir. En büyük gider kalemi olan yakıt fiyatlarına müdahale şansı olmadığı için, DHMİ’den ve havayolu şirketlerinden de bu konuda vatandaşlar anlayış bekliyor. Geride bıraktığımız Şeker Bayramı’nda 1 saatlik tek yön iç hat yolculuğu için 800 TL’ye bilet satıldığını görünce üzüldük.

Bu fiyatlar bayram sonrası biraz aşağı düşse de yine ulaşılabilir olamayacak.

Bu gidişle, asgari ücretli, emekli ve dar gelirli milyonlarca insan uçak yolculuğu yapamayacaktır. Kederde, tasada, kıvançta diye başlayan Anayasa geldi aklıma. Hani nerede bu fırsat eşitliği.

Bu fiyatlarla havayolu, halkın değil de zenginin yolu olur ve dillerdeki “Uçan Türkiye” sloganı da mazide kalabilir

Ucuz uçuşlar Türkiye’m.

musaalioglu@gmail.com

——————————————————————-

Hafta sonu açılacak Türkiye’nin 57’inci meydanı, Rize-Artvin Havalimanı hayırlı olsun. (M.A)

Musa ALİOĞLU 23 May 2021

Bundan tam 20 yıl önce, 2001 yılının 16 Mayıs günü, Türkiye askeri bir nakliye uçağının düşmesi sonucu 34 askerin şehit olmasıyla derinden sarsılmıştı.

Diyarbakır’dan kalkan ve “Bordo bereliler’ diye tanımlanan TSK Özel Kuvvetler Komutanlığı mensuplarını taşıyan ve İspanyol tasarımı olan CASA (Construcciones Aeronauticas SA) şirketinin CN235 tipi çift motorlu askeri hafif nakliye uçağı, havalandıktan 25 dakika sonra kumanda arızası nedeniyle Malatya’da düşmüştü. Kazada 1 binbaşı, 3 yüzbaşı, 3 üsteğmen, 16 astsubay, 1 uzman çavuş ve 10 er şehit olmuştu.

Genelkurmay Başkanlığı Özel Kuvvetler Komutanlığı Hava Grubu’na ait uçakta bu Komutanlığı’na bağlı ‘Bordo bereliler’, Doğal Afetler Kurtarma (Askeri AKUT) ekibi askerleri bulunuyordu.

KAZA NASIL MEYDANA GELDİ?

Diyarbakır 2’nci Hava Taktik Kuvvet Komutanlığı’ndan kalkan, Kara Pilot Yüzbaşı Yılmaz Tekgül ve Kara Pilot Üsteğmen Mahir Turan’ın yönetimindeki askeri uçak, 5 bin 600 metre irtifada ve saatte 444 kilometre hızla uçarken kumanda arızası meydana geldi. Pilot Tekgül, Erhaç Hava Üssü ile irtibat kurarak zorunlu iniş izni istedi. Hava Üssü’nde hemen hazırlık başlatıldı. Piste iniş için 10 saniye daha dayanamayan uçak, Erhaç’a 3 kilometre kala ‘tono’ adı verilen hareketle sol kanadının üzerinde dönmeye başladı. Yağmur ve dolunun yağdığı bölgede hızla irtifa kaybeden uçak, virile (döne döne düşmek) girdi. Tamamen kontrol dışı kalan CN235 tipi uçak, Malatya’nın Akçadağ İlçesi’ne bağlı Güzyurdu ve Yağmurlu Köyleri arasındaKİ araziye çakıldı.

KAZADA ŞEHİT OLANLAR

Hv. Binbaşı Lütfü Ceylan,

Kara Pilot Yzb. Murat Erdeveci,

Kara Pilot Yzb. Yılmaz Tekgül,

Piy. Yzb. Hakan Bizrelli,

Kara Pilot Ütğm. Mahir Turan,

Piy. Ütğm. Yılmaz Gülhan,

Kara Pilot Ütğm. Levent Şahin,

Piy. Bşçvş. Halil Helvacıoğlu,

İsthk. Kıd. Bşçvş. Ümit Başaran,

İstihkam Bşçvş. Nadir Türkmen,

Mu. Bşçvş. Mikail Altıntaş,

Sağlık Bşçvş. Hasan Ersoy,

Piy. Kıd. Üçvş. Turan Kalın,

Mu. Kıd. Üçvş. Zeki Çınar,

Personel Kıd. Üçvş. Sudi Doruk,

Hv. Kıd. Üçvş. Mehmet Özden,

Hv. Kıd. Üçvş. Ebubekir Çakıcı,

Piyade Üstçavuş Yılmaz Aydın,

Piyade Üstçavuş Mahmut Öner,

Uçak Bak. Üçvş. Zahit Çelik,

Uçak Bak. Üçvş. Saadetin Boy,

Jan. Hv. Kıd. Çvş. Tuncay Urhan,

Jan. Hv. Çvş Ferhat Öztürk,

Piyade Uzm Çvş. Ersin Bartan,

Piy. Çvş. Bülent Haluk Demir,

Muhabere Çvş. İsa Türkmen,

Piyade Er Halit Güney,

Piyade Er Erdal Şimşek,

piyade Er Aydın Uçar,

Ulaştırma Er Mutlu Kaymakçı,

Hv. Er Mehmet Ali Karabudak,

Hava Er Nedim Akyol,

Hava Er Şefik Ayaydın,

Hava Er Atakan Caran.

TÜRKİYE’DEKİ DİĞER CASA KAZALARI

Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki CASA’ların Türkiye’deki ilk kazası 29 Ocak 2001 tarihinde Kayseri’de meydana gelmiş ve Üsteğmen Okan Dirlik, Teğmen Murat Orbay ve Teknisyen Astsubay Üstçavuş Hüseyin Tüfekçi şehit olmuşlardı. Dört ay sonra da yukarıda anlattığımız ve 34 şehit verdiğimiz Diyarbakır kazası olmuştu.

Türkiye, iki kazada 37 askerinin şehit olmasının şokunu atlatmadan yine 2001 yılı Mayıs ayında bu kez, Türk Havacılık Sanayii’nin (TAI) İspanyol CASA firmasıyla ortak ürettiği CN-235 tipi uçak, Ankara’da deneme uçuşu sırasında piste çakıldı. Uçakta, İspanyol 1. pilot J. L. Gasco De La Calle, 2. pilot Eugenio Munoz, uçuş mühendisi Daniel Haro ile TAI uçuş mühendisi Emin Kıran hayatını kaybetti.

CASA uçaklarının son kazası 17 Ocak 2018’de meydana geldi. Eskişehir’den kalkan CASA CN-235 tipi askeri nakliye uçağı, Isparta’nın Yalvaç ilçesine bağlı Kırkbaş Köyü Hodulluca mevkiinde düşmüştü. Kazada, Hava Pilot Binbaşı Ümit Karamustafa, Hava Pilot Yüzbaşı Ali Şahin Odabaşı ve Hava Uçak Bakım Astsubay Kıdemli Başçavuş Ömer Kadir Arlı şehit olmuştu. Tam 41 şehit verdik.

İSPANYOL CASA VE TÜRK TUSAŞ

Bir İspanyol markası olan EADS- CASA hafif nakliye uçakları Endonezya’daki IPTN firmasının yanı sıra Türkiye’de de TAI-(Turkish Aerospace Industries) TUSAŞ tarafından da imal edilmektedir. Şu ana kadar 300’den fazla üretilen bu uçakların birim maliyeti 60 milyon dolar civarında. İspanya, Endonezya, Azerbaycan ve Güney Kore Silahlı Kuvvetleri gibi 22 ülkede kullanılan bu uçakların en büyük kullanıcısı ise Türk Silahlı Kuvvetleri.

Türkiye’de ilk olarak 1992 yılında İspanya’dan gelen 2 CASA uçağı kullanıldı. Şu anda Hava Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik Komutanlığı’nda kullanılan CASA CN235 tipi uçaklardan TSK envanterinde toplam 55 adet var. İspanyol CASA uçakları Türk Havacılık ve Uzay Sanayii TAI’de imal ediliyor. TAI, 1998 yılına kadar 50 uçak imal etti. Başka ülkelerin de uçak siparişleri bu tesislerde yapıldı.

Şimdi sorulması gereken tek soru CASA uçakları teknik olarak temize çıktı mı?

Mutlu yarınlar Türkiye’m.

ŞEHİTLERİ KAYMAKAMLIK HATIRLADI

Genelkurmay Başkanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, 2. Ordu Komutanlığı ve Malatya Valiliği, 20. yılında şehitler için herhangi bir anma organizasyonunda bulunmazken, sadece Akçadağ Kaymakamlığı’nın tören düzenlemesi dikkat çekti.

Kaymakamlık açıklamasında 20 yıl önce 16 Mayıs 2001 tarihinde İlçemiz Güzyurdu mevkiinde düşen uçakta şehit olan 34 Kahraman Askerimiz için İlçe Kaymakamımız Sayın Hulusi TEKE, Belediye Başkan V., İlçe Emniyet Müdür V., İlçe Jandarma Komutanı , İlçe Müftü V. ve İlçe Yazı İşleri Müdürünün katılımları ile Covid-19 salgını sebebiyle “Tam Kapanma” dönemi tedbirlerine uygun olarak anma töreni düzenlendi.

Törene saygı duruşu ve İstiklal Marşımızın okunması ile başlanarak kahraman şehitlerimizin manevi huzurlarında Kur’an-ı Kerim okunup dualar edildi, anıta karanfil bırakıldı.

Bu toprakları bize ‘VATAN’ yapmak için canlarını göz kırpmadan feda eden tüm aziz şehitlerimizi rahmet, minnet ve şükranla anıyoruz” denildi.